Het gedroomde café: Iedereen anders, iedereen gewoon

Een bezoekersbespiegeling over de voorstelling Het gedroomde café

door Susannah Burnette

” De man met het syndroom van down die het stille orkest van zijn medespelers leidt. Zo mooi en fantasierijk dat hij de mondhoeken van het publiek en medespelers naar boven dirigeert.” 

Zoiets zal bedoeld zijn toen het woord inclusiviteit werd geïntroduceerd. Een woord waar iedereen wel een betekenis voor kan bedenken, maar toch echt niet voorkomt in de Dikke Van Dale. Voor mij heeft inclusiviteit nu een ware cultureel-maatschappelijke betekenis, terug te vinden in de werkwijze van Theater Babel: een gezelschap waar iedereen aan mee kan doen. ‘Gewone’ mensen en mensen die ‘anders’ zijn, maar tegelijkertijd misschien ook wel weer hetzelfde?

Afgelopen zondag was ik bij de (uitverkochte) voorstelling ‘Het gedroomde café’ van Paul Röttger. Een voorstelling die mij prikkelde en raakte. In een aantal scènes leer je de spelers één voor één kennen. De eigenaardigheden van een ieder komen aan bod terwijl er nauwelijks in gesproken wordt. De één dirigeert een stil koor; een ander jongleert al balancerend op een éénwieler. Een tweetal doet een liefdesdans. En met enige regelmaat staat de tijd stil; een moment voor bezinning zoals we allemaal wel eens nodig hebben. Ze spelen allemaal apart, hebben een eigen rol, identiteit en betekenis. Tegelijkertijd hebben ze elkaar allemaal nodig.

De voorstelling vormt voor mij een weerspiegeling van eigen vraagstukken waar ik regelmatig mee worstel en juist die confrontatie maakt het voor mij zo treffend. In een tijd waarin ik weer tracht te zoeken wat voor talenten ik in mij heb, nieuwe dingen uitprobeer in een poging andere betekenissen voor mijn rol te vinden, zit ik daar in de kerkbanken van de theaterlocatie de talenten van een ander te aanschouwen. Door het geheel te zien realiseer ik me weer dat elk afzonderlijk talent betekenis heeft.

Waar er in het eerste deel nauwelijks woorden aan te pas komen, is het tweede deel er vol van. De spelers komen aan het woord met hun eigen verhalen. Waar ze over dromen, hoe ze zijn opgegroeid, de thema’s die hun levens vorm hebben gegeven. Pas na een aantal verhalen kom ik erachter dat het gesprokene wel waar moet zijn. Een vertwijfeling die ontstaan was door de gedachte ‘wat lijken ze op mij’: Het meisje met een pestverleden, de jongen die gehoord en begrepen wil worden. Verder volgen er intieme verhalen zoals van het meisje dat vertelde wel getrouwd te zijn, maar er bewust voor koos om geen kinderen te krijgen omdat ze de opvoeding er niet van aan zou hebben gekund.

De herkenbaarheid vind ik in hun verhalen terwijl ik mezelf niet herkende in wat ze deden of hoe ze eruit zagen. Vooroordelen zijn een lastig te overwinnen iets. Maar op het toneel lijken ze weg te vallen, recht voor mijn ogen. Dichtbij en indringend. Het is het spel van de spelers dat dat doet; het is het spel van de spelers dat mij laat zien dat dat kan.

We leren al vroeg in het leven onszelf te onderscheiden van een ander. We zijn gericht op verschillen en we plakken etiketten op onszelf en anderen om die te verduidelijken. In die zin is iedereen dus ‘anders’.

Maar wat Theater Babel met deze voorstelling specifiek, en hun werkwijze in het algemeen, laat zien, is dat het helemaal niet gaat om de verschillen. Die mogen er zijn, moeten er zijn, maar het gaat mis wanneer je er de nadruk op legt. Beperkingen hebben we allemaal, of die nou fysiek, geestelijk, of nauwelijks waar te nemen zijn door een ander. Maar wat is nou een beperking wanneer je andere dingen wel goed kan? Wat is nou autisme wanneer je jezelf wel in balans kan houden op een eenwieler terwijl je met ringen jongleert? Wat is nou een syndroom wanneer je wel goed kan dirigeren? Theater Babel laat zien dat we elkaar juist moeten vinden in datgene wat een ieder kan, in de mogelijkheden in plaats van in de beperkingen.

Want, hoe anders we ook allemaal zijn, iedereen heeft elkaar nodig in een samenwerkend geheel. En dat maakt iedereen anders tot iedereen gewoon.